Karta Praw Podstawowych to dokument, który jest zbiorem najważniejszych prawa człowieka obowiązujących w Unii Europejskiej. Dotyczy zarówno instytucji UE, jak i państw członkowskich. Pierwszy raz została przyjęta w 2000 roku w Nicei, a następnie zaktualizowana i podpisana w 2007 roku w Lizbonie. Karta uzyskała moc prawną w 2009 roku dzięki Traktatowi Lizbońskiemu, co oznacza, że ma taką samą wagę jak inne najważniejsze umowy Unii Europejskiej, zgodnie z art. 6 Traktatu o Unii Europejskiej w brzmieniu nadanym Traktatem z Lizbony „Unia uznaje prawa, wolności i zasady określone w Karcie praw podstawowych Unii Europejskiej z 7 grudnia 2000 roku, w brzmieniu dostosowanym 12 grudnia 2007 roku w Strasburgu, która ma taką samą moc prawną jak Traktaty.”
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej, jako dokument o fundamentalnym znaczeniu dla ochrony praw człowieka, odgrywa rolę w kształtowaniu europejskiej polityki prawnej. Jest ona istotna również dla nas, osób należących do społeczności LGBTQIAP+, wskazując podstawowe prawa i wolności, które mają znaczenie w walce o równość, brak dyskryminacji i wyrównanie szans dla osób LGBTQIAP+.
Artykuł 1 Karty Praw Podstawowych stwierdza, że godność człowieka jest nienaruszalna i musi być szanowana oraz chroniona. Dla osób LGBTQIAP+ oznacza to fundamentalne prawo do życia bez przemocy, dyskryminacji i poniżania ze względu na ich tożsamość płciową czy orientację seksualną. Godność człowieka jest podstawą, na której opiera się cała architektura praw człowieka, a jej ochrona jest kluczowa dla zapewnienia równych praw wszystkim obywatelom, niezależnie od ich orientacji.
Artykuł 21 Karty zakazuje wszelkiej dyskryminacji ze względu na orientację seksualną, co jest jednym z najważniejszych zapisów karty dla społeczności LGBTQIAP+. Ten zapis odzwierciedla zobowiązanie Unii Europejskiej do walki z uprzedzeniami i nierównościami, które wciąż dotykają osób LGBTQIAP+ w wielu krajach członkowskich. Niedyskryminacja obejmuje prawo do równego traktowania w zatrudnieniu, dostępie do usług, edukacji oraz ochronie zdrowia.
Chociaż artykuł 9 Karty mówi o prawie do zawarcia małżeństwa zgodnie z ustawami krajowymi, w niektórych krajach Unii Europejskiej trwa debata nad uznaniem małżeństw osób tej samej płci. Karta Praw Podstawowych, mimo że nie nakłada bezpośredniego obowiązku legalizacji takich małżeństw, podkreśla znaczenie poszanowania różnorodności kulturowej i praw człowieka, co stwarza przestrzeń do dalszego rozwoju prawodawstwa w tym zakresie.
Artykuł 7 Karty chroni prawo do poszanowania życia prywatnego i rodzinnego, co ma szczególne znaczenie dla osób LGBTQIAP+, zwłaszcza w kontekście ochrony przed inwigilacją, przemocą domową czy dyskryminacją w miejscu pracy. Prawo to obejmuje także ochronę związków partnerskich i rodzin tworzonych przez osoby tej samej płci, co stanowi istotny krok w kierunku pełnej równości.
Wolność wypowiedzi i stowarzyszania się, zagwarantowana w artykule 12, jest kluczowa dla społeczności LGBTQIAP+ w drodze po nasze prawa. Umożliwia to organizowanie parad równości, kampanii społecznych oraz tworzenie organizacji działających na rzecz równości. W wielu krajach te prawa są jednak wciąż ograniczane, co stanowi naruszenie podstawowych zasad demokratycznych zapisanych w Karcie.
Artykuł 35 Karty mówi o prawie do ochrony zdrowia, co ma szczególne znaczenie dla osób LGBTQIAP+ w kontekście dostępu do opieki zdrowotnej bez dyskryminacji, w tym do specjalistycznych usług medycznych, takich jak opieka psychologiczna czy afirmująca płeć terapia hormonalna. Równość w dostępie do opieki zdrowotnej jest kluczowa dla zapewnienia godnego życia wszystkim osobom obywatelskim.
Mimo że Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej oferuje solidne ramy prawne do ochrony osób LGBTQIAP+, rzeczywistość pokazuje, że wiele jeszcze pozostaje do zrobienia. Różnice w prawodawstwie między państwami członkowskimi, a także brak pełnej implementacji niektórych przepisów, stanowią wyzwanie dla skutecznej ochrony praw tej społeczności.
Unia Europejska, poprzez Kartę, deklaruje swoje zaangażowanie w budowanie społeczeństwa opartego na równości, wolności i poszanowaniu godności każdego człowieka. Dalsze wysiłki w zakresie edukacji, monitorowania przestrzegania praw człowieka oraz wprowadzania legislacji pro-równościowej są niezbędne, aby zapewnić pełną realizację zapisów Karty dla wszystkich obywateli, bez względu na ich orientację seksualną czy tożsamość płciową.
Karta Praw Podstawowych Unii Europejskiej jest nieocenionym narzędziem w walce o prawa osób LGBTQIAP+. Jej zapisy tworzą podstawy do budowania bardziej sprawiedliwego i równego społeczeństwa, w którym każdy człowiek może cieszyć się pełnią praw i wolności. Jednakże, aby te prawa stały się rzeczywistością dla wszystkich, konieczne jest dalsze zaangażowanie zarówno na poziomie Unii, jak i poszczególnych państw członkowskich.
🔴 Projekt współfinansowany przez Komisję Europejską w ramach Projektu „Building Bridges – Civic Capital in Local Communities”, realizowanego ze środków programu CERV finansowanego ze środków Komisji Europejskiej w ramach programu „Obywatele, Równość, Prawa i Wartości” na lata 2021 – 2027.
